İstanbul Kadın Müzesi

Konu Başlıkları

Galeri

Senaryo yazarı Şair Nigâr

Şair Nigâr 1883 yılı Nisan ayında bitirdiği Tesir-i Aşk adlı senaryosu ile, Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk kadın senaryo yazarı olmuştur.

Tesir-i Aşk üç perdelik bir trajedidir. Birbirini seven teyze çocuklarından Cevvale, babasının yakını olan bir gençle evlendirilmek istenir. Fakat Cevvale yeğeni Adalet'i sevmekte ve bunu açıklamaktan utanmaktadır. Cevvale üzüntüden verem olup, ölür. Sevdiği kızın ölümüne dayanamayan Adalet ise, intihar eder. Anne ve baba, iki gencin ölümüne sebep olan kararları nedeniyle acı çekerlerken perde kapanır.

Tesir-i Aşk oyununun konusu, aile yakınları olan kişiler arasında geçer. Sadece doktor tiplemesi aile dışında olan bir kişidir.

Oyunun yedi bölüm olan birinci perdesi ve dört bölüm olan ikinci perdesi evin oturma odasında, iki bölüm olan üçüncü perdesi ise Cevvale'nin yatak odasında geçer.

Tesir-i Aşk oyunu ilk kez Doç. Dr. Olcay Önertoy tarafından yeni harflerle baskıya hazırlanmış ve 1978 yılında yayımlanmıştır.

Şair Nigâr'ın Hanımın kendi el yazısıyle yazılmış 58 defter sayfalık Tesir-i Aşk oyununun orjinal senaryosu, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Kitaplığı, El Yazmaları bölümünde bulunmaktadır.

Şair Nigâr 'ın yazdığı ikinci tiyatro oyunu Girive'dir (Çıkmaz Yol). Bu oyun 1912'de sahnelenmiş fakat bu senaryo da ilk senaryosu olan Tesir-i Aşk gibi yayımlanmamıştır.

Anı yazarı Şair Nigâr

Çocuklarımla beraber büyüdüm. Onların muhabbeti hayatımı, kâinatımı imlâ eyledi. Aşkımı, sevdavîliğimi, gençliğimi her şeyimi onlara feda ettim. Netice ise meydanda. Şimdiden sonra izdivaç!
Bunu kemâl-i ciddiyetle söylerken en evvel kendim gülüyorum. Benim gibi hürmete, hürriyete alışmış, kanaatiyle kendini her nev-i ihtiyaçtan vareste bulundurmayı itiyad etmiş bir kadın için bir diğere arz-ı ihtiyaç ne müşkil bir mevki, ne acı bir intihar.
ŞAİR NİGAR

Şair Nigâr da, çağdaşı Leyla Saz ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nun ilk Müslüman kadın anı yazarıdır. Şair Nigâr 25 yaşından ölümüne kadar yazdığı anılarının, ancak ölümünden elli yıl sonra yayımlanmasına müsaade etmiş ve 20 cilt tutan anıların içinde bulunduğu kilitli ceviz bir çekmece, Aşiyan Müzesi'ne emanet edilmiştir.

Leyla Saz ise anılarını yaşarken, kendi yayımlamıştır. Harem ve Saray Adatı Kadimesi adını verdiği anıları, 1920-1921 yılları arasında Harem-i Hümayun ve Sultan Sarayları başlığı altında Vakit gazetesinde tefrika edilmiştir.

Şair Nigâr'ın anılarından bir seçme 1959'da, ölümünden kırkbir yıl sonra, oğulları tarafından Hayatımın Hikayesi adıyla yayımlanmıştır.

Üryan Kalp - Nigâr Bint-i Osman – Şair Nigâr

Diyebilirim ki şairlik zevkini annemden aldım; çünkü o çok şiir okur, hasta olduğu zamanlar daima beyitler söylerdi.
(Şair Nigâr)

Şair Nigâr'ın Mersiye adlı ilk şiiri, 1887 yılında yayın hayatına başlayan Mürüvvet adlı kadın dergisinde 29 Şubat 1303 (12 Marzo 1888) tarihinde yayımlanmıştır.

Şair Nigâr çeşitli dergilerde çıkan şiirlerinde bir süre "Üryan Kalp" mahlasını kullanmıştır. Nigâr Bint-i Osman imzasıyla yazdığı da olmuştur.

1895'ten 1908'e kadar 612 sayıyla en uzun süreli çıkan bir kadın dergisi olan Hanımlara Mahsus Gazete dönemin diğer kadın yazarları yanında Şair Nigâr'ın da eserlerinin tanınmasında rol oynamıştır.
(Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul 2011, ss. 66-67.)

Şiir kitapları:

Efsus I, İstanbul, 1877

Efsus II, İstanbul, 1891

Niran, İstanbul, 1896

Aks-i Seda, İstanbul, 1900

Elhan-ı Vatan, İstanbul, 1916

Yazar Şair Nigâr

Nigâr Hanım, Hanımlara Mahsus Gazete'nin yazı kadrosunda aktif rol almış ve bir süre bu derginin başyazarlığını da yapmıştır.

Bu dergi, aynı zamanda Hanımlara Mahsus Gazete Kütüphanesi adında bir yayınevi kurmuştur. Bu yayınevinde aralarında Şair Nigâr'ın da bulunduğu Makbule Hanım, Fatma Aliye Hanım, Fatma Fahrünnisa gibi kadın yazarların kitaplarının basımı ve satışı yapılmıştır.
(Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul 2011, s. 72.)

Şair Nigâr'ın yazıları, Mürüvvet (1887), Hanımlara Mahsus Gazete (1895-1908), Mehasin (1909-1910), Demet (1908), Hanımlar Alemi (1918) gibi dönemin önemli kadın dergilerinde çıkmıştır.

On seneye yakındır ki İtalyan, Alman, Avusturya, Macaristan ve hatta Amerika'nın en muteber gazetelerinde hem tercüme-i halimi hem de mükerrer eserlerimi neşretmişlerdir.
(Şair Nigâr)

Fotoğrafçı Semiha Es'in kocası gazeteci Hikmet Feridun Es, "Boston'daki bir gazeteden Hindistan'daki bir mecmuaya ve Kırım'da çıkan Tercüman gazetesine kadar", Nigâr Hanım'la yapılan röportajların, hakkındaki haberlerin, hem kendi fotoğraflarının hem de yalısının resminin yer aldığını belirtmekte, Avrupa ve Amerika basınında Nigâr Hanım'dan bahsedildiğini yazmaktadır.
(Nazan Bekiroğlu, Şair Nigâr Hanım, Güftesi Garplı, Bestesi Şarklı, İstanbul, 1998.)

Çevirmen Şair Nigâr

Şair Nigâr, Fransızca'dan çevirdiği İki Hemşire, Davet, Madam ile Doktor gibi öyküler ve şiirleri Nîrân (1894) adlı kitabında toplamıştır.

Şair Nigâr'ın tüm eserleri

Efsus I, İstanbul, 1877, şiir
Tesir-i Aşk, İstanbul, 1883, senaryo, basılmadı
Efsus II, İstanbul, 1891, şiir
Nîrân, İstanbul, 1894, Fransızca'dan çevirdiği öykü ve şiirlerin derlemesi
Aks-i Seda, İstanbul, 1900, şiir
Safahat-ı Kalb, İstanbul, 1901, öykü
Girive, 1912, senaryo, basılmadı
Elhan-ı Vatan, İstanbul, 1916, şiir
Hayatımın Hikâyesi, İstanbul, 1959, otobiyografi
Tesir-i Aşk, Olcay Önertoy önsözü ile, İstanbul, 1978, senaryo

Şair Nigâr ve Edebiyat Salonu

Şair Nigâr haftada bir kez salı günleri evini edebiyat davetlerine açardı. Bu davetlerde iki salon sistemi vardı: Bir salonda kadın ve erkek konuklar birlikte kabul edilirdi. Diğer bir salon ise erkeklerle aynı mekânda bulunmayı tercih etmeyen kadın konuklar için ayrılmıştı.

Osmanbey´deki konağı ile Rumelihisarı´ndaki yalısının salonları, Salı günleri dolar taşardı. Buraya dönemin kalburüstü kisileri, edebiyat ve sanat mensupları gelirler, sohbet ederlerdi. Bunlar arasında Maarif Naziri Münif Paşa, Süleyman Nazif, Ahmet Mithat Efendi, Abdülhak Hamit, Cenap Şahabettin, Faik Ali, kadın edebiyatçılardan şair ve bestekar Leyla Hanım, Mihrinissa ve Fahriye Atif Hanım´larla, ünlü tarihçi Cevdet Paşa´nın kızları Fatma Aliye ile Emine Semiye Hanım´lar gelirlerdi. Daha nice aydın kişiler bu salonların devamlı konuğu idiler. Bu salonun konukları arasında Pierre Loti, Salomon Proudhon, Paul Bourget, Karmen Silva gibi yabancılar da bulunmuşlardı.
(Taha Toros, "Şair Nigar Hanım", Skylife, 5/1994, ss. 56 – 64)

Sultan 2. Abdülhamid (1876-1909) tarafından kadınlara dağıtılan Şefkat Nişanı ile ödüllendirildi.

Kadıköy Fransız İlkokulu, İstanbul

Şair Nigâr ilkokuldan sonra özel ders almıştır.

Türkçe, Farsça, Arapça öğretmeni: Şükrü Efendi

Bildiği diller: Fransızca, Rumca, Almanca, İtalyanca, Ermenice, Arapça, Farsça, Macarca

• Annesi: Emine Rıfati Hanım
• Babası: Macar Osman Nihalî (Adolf Farkaş)
• Oğulları: Münir, Feridun, Salih Keramet Nigâr
• Evlilik: Mehmet Ihsan Bey
• Dostları: Emine Seniye (yazar, romancı, politik aktivist ve kadın hakları aktivisti, Fatma Aliye' nin kız kardeşi), Münif Paşa (Eğitim Bakanı), Süleyman Nazif (yazar), Ahmet Mithat (yazar, gazeteci, yayıncı), Abdülhak Hamid Tarhan (şair, oyun yazarı), Cenab Şahabbettin (şair, yazar) Faik Ali Ozansoy (şair), Leyla Saz (şair, besteci, anı yazarı), Mihrinissa (şair), Fahriye Atif (şair), Fatma Aliye (yazar, romancı), Emine Seniye (yazar, kadın hakları aktivisti), Hatice Sultan (Sultan V. Murat'ın kızı), Fehime Sultan (Sultan V. Murat'ın kızı), Pierre Loti (yazar), Salomon Proudhon (düşünür, anarşist, komunist), Paul Bourget (romancı), Recaizâde Mahmut Ekrem (şair, yazar), Ruşen Eşref (yazar, siyasetçi, diplomat), Süleyman Nazif (şair, yazar, siyasetçi), Fuad Köprülü (tarihçi, edebiyat tarihçisi, politikacı), Şehzade Vahdeddin (daha sonra 1918-1922 tarihleri arasında Padişah), Rıza Tevfik (şair, politikacı), Tevfik Fikret (eğitimci, şair), Şeker Ahmet Paşa (ressam), Kemanî Tatyos Efendi (Tatyos Ekseciyan, besteci, müzisyen), Bimen Şen (Bimen Dergazaryan, besteci), Alphonse de Lamartine (yazar, şair, politikacı), Romanya Kraliçesi Elisabeth (1843-1916, Karmen Silva adını kullandığı makale ve romanları Mürüvvet ve Hanımlara Mahsus Gazete gibi kadın dergilerinde çıkmıştı. Kraliçe Elisabeth hakkında daha geniş bilgi için bkz: http://www.zuwied.de/romania.htm, http://en.wikipedia.org/wiki/Elisabeth_of_Wied)

Şair Nigâr arşivleri

Darüşşafaka, İstanbul
Aşiyan Müzesi, İstanbul
Siyasal Bilgiler Fakültesi, İstanbul
Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi, Ankara
Millî Kütüphane, Ankara
Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul

Nigâr Hanım'ın özel evrakının bir bölümü ve bir kısım eşyası, küçük oğlu Salih Keramet Nigâr tarafından Darüşşafaka'ya, Aşiyan Müzesi'ne, Siyasal Bilgiler Fakültesi'ne, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi'ne, Millî Kütüphane'ye ve Topkapı Sarayı Müzesi'ne hediye edilmiştir.

• Nazan Bekiroğlu, "Şair Nigâr Hanım'ın hikâyesi", Zaman Kitap Eki, 3.4.2012, http://kitapzamani.zaman.com.tr/kitapzamani/newsDetail_getNewsById.action?newsId=7316
• Refika Altınkulaç Demirdağ, "Emily ve Nigar, Farklı Kültürlerin Ortak Duygusu: Platonik Aşk, İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, Özel Sayı, C.2, Malatya, 2011, ss.730-736, http://iys.inonu.edu.tr/webpanel/dosyalar/988/file/edebiyat.pdf
• Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul 2011.
• "Şair Nigâr Hanım ve Selim İleri", timas.com, 03.04.2011 http://www.timas.com.tr/kurumsal/haberler/sair-Nigâr -hanim-ve-selim-ileri.aspx
• Selim İleri, "Şair Nigâr Hanım'ın defterleri", Zaman, 26.3.2011, http://www.zaman.com.tr/yazar.do?yazino=1112904
• Bilge Uslucan , Nigâr Binti Osman – eine strahlende Legende am Bosporus, Zaman, 29.06.2009, http://www.zamanavusturya.at/details.php?title=Nig%E2r+Binti+Osman+%96+eine+strahlende+Legende+am+Bosporus&haberid=1561
• Şefika Kurnaz, Emine Seniye ile Nigâr Hanım'ın mektuplaşmaları, Turkish Studies, International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 2/4 Fall 2007, http://www.turkishstudies.net/sayilar/sayi6/39kurnaz%C5%9Fefika.pdf
• Selim İleri, „Üç Kadın, Üç Aşk", 11 Şubat 2006, Bianet, http://bianet.org/biamag/kadin/74671-uc-kadin-uc-ask
• Nazan Bekiroğlu: "Bir Şaireye Mektuplar", Journal of Turkish Studies/Türklük Bilgisi Araştırmaları, Festschrift in Honor of Orhan Okay 1, Harvard University, USA, 2005, ss. 143-170.
• Nazan Bekiroğlu ,"Rappello Toi" Çevresinde Ekrem ve Nigâr Hanım", 2.1.2000, nazanbekiroglu.org, http://www.nazanbekiroglu.org/2000/01/02/%E2%80%9Crappello-toi%E2%80%9D-cevresinde-ekrem-ve-Nigâr -hanim/
• Anwar Ahmad, "Nigar' dergisinin ismine esin kaynağı olan Türk şair Nigar bint-i Osman", Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, Ankara, 2000, S.: 1.2, C.: 40, ss. 89-95, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/26/1052/12719.pdf
• Esra Ballım, "Zirvedeyken Unutulan Şaire", 19 Ocak 1999, Zaman, http://www.nazanbekiroglu.org/1999/01/19/zaman-19-ocak-1999-esra-ballim-nigar-hanim/
• Nazan Bekiroğlu, Şair Nigâr Hanım, Güftesi Garplı, Bestesi Şarklı, İstanbul, 1998
• Taha Toros, "Şair Nigar Hanım", Skylife, 5/1994, ss. 56 – 64.
• "Nigâr Hanım", Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.6, İstanbul, 1994, s.73
• OIcay Önertoy, Nigâr Hanım ve Tesir-i Aşk, 1978, dergiler.ankara.edu, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/1160/13667.pdf (erişim 7.4.2012).
• OIcay Önertoy, "Nigâr Hanım ve Tesir-i Aşk" , Tiyatro Araştırmaları Dergisi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, 1978.
Carol Cosman, Joan Keefe, Kathleen Weaver, The Penguin Book of Women Poets, Allen Lane London, 1978.
• Martin Hartmann, Dichter der neuen Türkei, Urkunden und Untersuchungen zur geistesentwicklung des heutigen Orients (Hg. G. Kampffmeyer), Heft 3, Berlin, 1919, s. 51, http://archive.org/stream/dichterderneuent03hartuoft#page/n107/mode/2up
• Nigâr Binti Osman, http://www.literaturca.de/html/body_Nigâr %20binti.htm

Şair Nigâr tanıtım sayfasında yararlanılan kaynaklar:

• Serpil Çakır, Osmanlı Kadın Hareketi, İstanbul 2011.
• OIcay Önertoy, Nigâr Hanım ve Tesir-i Aşk, 1978, dergiler.ankara.edu, http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/13/1160/13667.pdf (erişim 7.4.2012).
• Nazan Bekiroğlu, Şair Nigâr Hanım, Güftesi Garplı, Bestesi Şarklı, İstanbul, 1998
• Taha Toros, "Şair Nigar Hanım", Skylife, 5/1994, ss. 56 – 64.

Şair Nigâr tanıtım sayfasındaki görseller için kaynak:

• Zehra Toska Arşivi
• http://www.literaturca.de/html/body_nigar%20binti.htm
• http://www.boyutstore.com/urun/hayatimin-hikayesi-kitabi.aspx
• http://yazarmezar.com/mezar-sayfa-152.html