İstanbul Kadın Müzesi

Konu Başlıkları

Galeri

Hat

Esma İbret Hanım'a hat sanatındaki becerisi nedeniyle 15 yaşında "İbret" lakabı verildi. 25 yaşında Osmanlı İmparatorluğu'nun en tanınmış kadın hattatı olmuştu.

Topkapı Sarayı Müzesi'ndeki Hilye-i Şerif'i, Esma'nın yeteneğinin ve eserlerinin geniş çevrelerde tanınmasına neden olan ve sanatçıya "İbret" lakabını kazandıran çalışmasıdır. Hilye-i Şerif'in arkasındaki açıklamada, Esma'nın bu çalışmayı 15 yaşında yapmış olduğu bilgisi ve eserin ısmarlanışının öyküsü bulunmaktadır:
Eseri ısmarlayan Kaftancı Salim Ağa'dır. Kaftancı Salim Ağa, Hilye-i Şerif'i Sultan III.Selim (1761-1808) ve annesi Mihrişah Valide Sultan'a (1745-1805) armağan etmiştir. Sultan III. Selim, Esma'yı bu çalışmasındaki başarısı nedeniyle 500 kuruş ile ödüllendirmiş ve 40 akçe günlük gelir bağlamıştır. Kaftancı Salim Ağa da, bu nedenle Esma'nın yeteneğinin diğer kadınları özendirmesi dileğiyle Esma'ya "İbret" lakabını vermiştir.
(Şevket Rado, Türk Hattatları, İstanbul, 1980, s.168)

Esma İbret Hanım özel bezemeleri ile dikkat çeken iki Kuran yazmıştır. 1796 yılında 16 yaşında iken yazdığı ilk Kuran'ı 2008 yılında Christie's de (Londra) satışa çıkarılmıştır. 1827 yılında 47 yaşında iken yazdığı ikinci Kuran'ı ise Topkapı Sarayı Müzesi'ndedir.

Günümüze kadar ulaşabilen eserleri arasındaki hilyelerden bir tanesi Topkapı Sarayı Müzesi'nde, bir diğeri de Kahire Müzesi'nde bulunmaktadır.
Birkaç sülüs ve nesih yöntemle yazılmış hattı ve bir hilyesi ise Türk ve İslam Eserleri Müzesi'nde (Evkafı İslamiyye Müzesi) ve bulunmaktadır.
(İbnül Emin Mahmud Kemal İnal, Son Hattatlar, İstanbul, 1970, s.87)

Esma İbret Hanım'ın günümüze ulaşmış bir hilyesi, Antik A.Ş'nin 26 Mayıs 2002'de İstanbul The Ritz Carlton Otel'inde düzenlediği bir müzayedede, 80 Milyara alıcı buldu. 2003 yılında ise, Esma İbret Hanım'ın yeni eserleri, kocası Mahmud Celaleddin'in terekesi arasında ortaya çıktı.
(Abdullah Kılıç, "Hattat Mahmud Celaleddin'in Terekesi bulundu", Hat Dergisi , 25.11.2003, Erişim 1.12.2011).

Şevket Rado, Türk Hattatları adlı kitabında Mahmud Celâleddin Efendi'nin öğrencisi Tahir Efendi'nin, Esma İbret Hanım'la ilgili bir gözlemini aktarır:

"Yüksek mevki sahiplerinden biri Mahmud Celâleddin Efendi'den En'am suresinin yazılı olduğu bir levha satın almak ister. Fakat Mahmud Celâleddin Efendi'nin elinde bitmiş böyle bir iş yoktur. Esma İbret Hanım, hemen kendi yaptığı bir levhayı getirir ve 'Gerçi sizinki kadar sanatkârane olmamıştır.' diyerek Mahmud Celâleddin Efendi'ye verir. Yazıyı inceleyen Mahmud Celâleddin Efendi, eşinin nesih hattındaki gücüne hayran kalır."

Eserlerinin Bulunduğu Koleksiyonlar

• Topkapı Sarayı Müzesi, İstanbul
• Kahire Müzesi, Kahire, Mısır
• Türk ve İslam Eserleri Müzesi, İstanbul

Hattat Esma İbret Hanım ailesinin tek çocuğu idi. Eğitimine özel ilgi gösterilerek zamanının en iyi öğretmenlerinden ders alması sağlandı. Esma 10 yaşına geldiğinde, babası Ahmet Efendi onu zamanın en ünlü hattatlarının çalıştığı Şeyh Murad Tekkesi'ne hat öğrenmesi için gönderdi. Burada İsma'il al Zühdi, İbrahim Şafik and Mahmud Celaleddin gibi hat ustalarının öğrencisi oldu.

• Annesi:Bilgiye erişilemedi.
• Babası:Ahmed Efendi (saray görevlisi)
• Evlilik:Mahmud Celaleddin (kendi ekolünü oluşturan hat sanatçısı, celi sülüs tarzının yaratıcısı, evlenmeden önce Esma İbret'in hat öğretmeni)
• Dostları:Bilgiye erişilemedi.

• İbnül Emin Mahmud Kemal İnal, "Son Hattatlar", İstanbul, 1970, s.87.
• Şevket Rado, Türk Hattatları, İstanbul, 1980, s.168.
• Abdullah Kılıç, Hattat Mahmud Celaleddin'in Terekesi bulundu, Hat Dergisi , 25.11.2003, (Erişim 1.12.2011)
• "Christie´s Art of The Islamic And Indian Worlds, LOT 380, Quran Esma Ibret -1778-", artefact.com, Esma İbret Hanım'ın 1796 yılında yazdığı ilk Kuran'ın, 2008 yılında Christie's de (Londra) satışa çıkarılma haberi (Erişim 6.12.2011)

Esma İbret Hanım tanıtım sayfasında yararlanılan kaynaklar

• Bkz. Hakkında Yazılanlar maddesi

Esma İbret Hanım tanıtım sayfasındaki görseller için kaynak

• http://www.kalemguzeli.org/hatteserleriayrinti.php?KNO=997&HKNO=20, kalemguzeli.org
• "Christie´s Art of The Islamic And Indian Worlds, LOT 380, Quran Esma Ibret -1778-", artefact.com

^[1]: Esma İbret Hanım'ın mezarının bulunduğu Murad-ı Buhari (Şeyh Murad) Dergahı, Eyüp, Nişanca, Mustafa Paşa Caddesi ile Davutağa Caddesi'nin kesiştiği yerdeki 1715 yılında yapılmış olan yapı kompleksi içindedir.