İstanbul Kadın Müzesi

Konu Başlıkları

Galeri

Sinema

"1923'de ben Muvahhid'le yeni evlenmiştim. Halide Edip Hanım'ın Ateşten Gömlek romanını filme almak istemişler. Halide Edip Hanım da "bu rolü ancak bir Türk kadını oynayabilir" demiş. Muhsin Ertuğrul benim de Muvahhid'in de iyi arkadaşımızdı. Geldi. Muvahhid'e "karın oynar mı" dedi. Ben çok sevindim, filmde oynamak o zaman hiç beklemediğim bir şeydi. Birdenbire peki, dedim, filmi çevirdik."
(Bedia Muvahhit)
Kaynak: Giovanni Scognamillo, Türk Sinema Tarihi 1896-1986, İstanbul, 1993, s. 210.

1923 yılında çevrilen Ateşten Gömlek filmindeki başrolleri oynayan Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyir, ilk iki müslüman kadın sinema oyuncularıdır. Muhsin Ertuğrul'un senaryosunu yazdığı ve yönettiği "Ateşten Gömlek" filmi Halide Edip Adıvar'ın aynı adlı romanından uyarlanmıştır.

Ayşe rolünü Bedia Muvahhit'in, Kezban rolünü ise Neyyire Neyir'in canlandırdıkları Ateşten Gömlek filminde Kınar Hanım (Sıvacıyan) da rol almıştır.

Ateşten Gömlek filmindeki iki başrolden bir tanesi için Bedia Muvahhit seçilmiş, ikinci başrolü oynayacak kadın ise, gazete ilanıyla aranmıştır. Bu ilana sadece Neyyire Neyir başvurmuştur. Neyyire Neyir gibi 1902 doğumlu olan sinema ve tiyatro oyuncusu Vasfi Rıza Zobu, Neyyire Neyir ile nasıl tanıştığını şöyle anlatıyor:

"Muhsin Ertuğrul, 'Ateşten Gömlek' filmini çevirirken, filmin ulusal konusundan cesaret alarak, başlıca kadın kahramanlar olan Ayşe ile Kezban'ı, Müslüman kadınların canlandırmasını planladı. Filmdeki Ayşe rolü için Darülbedayi oyuncularından Ahmet Refet Muvahhit'in karısı Bedia Muvahhit seçildi. İkinci rol için müslüman kadın oyuncu bulunamayınca, gazetelere ilan verildi. Ertesi gün tek bir kız başvurdu. Kemal Film'in bürosu, Sirkeci'de, Ali Efendi Sineması'nın üstündeki iki küçük odanın içinde idi. O gün, büroya uğradığımda, Neyyire'yi gördüm. Kolejde öğrenciymiş. 'Film için müracaat etti. Muhsin'i bekliyor' dediler."
(Vasfi Rıza Zobu)
Milliyet İlkler Ansiklopedisi, İstanbul, 1985, s.289.

Bedia Muvahhit'in filmografisi

Ateşten Gömlek (1923)
İstanbul Sokaklarında (1931)
Karım Beni Aldatırsa (1933)
Beklenen Şarkı (1953)
Paydos (1954)
Yaşlı Gözler (1955)
Son Beste (1955)
Gülmeyen Yüzler (1955)
Çapkınlar (1961)
Gönül Ferman Dinlemez (1962)
Bir Gecelik Gelin (1962)
Belalı Torun (1962)
Barut Fıçısı (1963)
Genç Kızlar (1963)
İstanbul Kaldırımları (1964)
Kaynana Zırıltısı (1964)
Manyaklar Köşkü (1964)
Gençlik Rüzgarı (1964)
Halk Çocuğu (1964)
Anasının Kuzusu (1964)
Gel Barışalım (1964)
Sarı Kızla Kopuk Ahmet (1964)
Hizmetçi Dediğin Böyle Olur (1964)
Hep O Şarkı (1965)
Sevinç Gözyaşları (1965)
Bozuk Düzen (1966)
Aşkın Gözyaşları (1966)
Çalıkuşu (1966)
Sokak Kızı (1966)
O Kadın (1966)
Sevgilim Artist Olunca (1966)
Şoförün Kızı (1966)
Evlat Uğruna (1967)
Sen Benimsin (1967)
Zehirli Hayat (1967)
Dünyanın En Güzel Kadını (1968)
Katip (1968)
Ateşli Çingene (1969)
Esmerin Tadı Sarışının Adı (1969)
Lekeli Melek (1969)
Son Mektup (1969)
Tatlı Sevgilim (1969)
Yumurcak (1970)

Tiyatro sanatçısı Bedia Muvahhit

"Ateşten Gömlek filmini bitirdikten sonra 1923 yılında Darülbedayi'nin İzmir turnesine o zamanki kocam Ahmet Muvahhit ile birlikte katılmıştım. Ama henüz tiyatro oyuncusu değildim. O günlerde Atatürk de İzmir'deymiş. Atatürk kocama beni sahnede görmek istediğini söylemiş. Pierre Veber ve Maurice Hennequin'in "Vingt Jours a l'Ombre" adlı eserinden İbnürrefik Ahmet Nuri Sekizinci tarafından adapte edilmiş "Ceza Kanunu" adlı oyunda bana hemen Saride rolünü verdiler. Bir günde hem ezber, hem de sahne provası yaptırdılar. 31 Temmuz 1923 Salı akşamı, o zamanlardaki adıyla Pallas Sineması'nda (daha sonra Tayyare oldu) sahneye çıktım. Oyundan sonra Atatürk beni tebrik etti ve tiyatro sanatçılığımı devam ettirmemi söyledi. Böylece tiyatro yaşamım başlamış oldu. Şehir Tiyatrolarında 200'ün üzerinde oyunda rol aldım."
(Bedia Muvahhit)

Bedia Muvahhit'in rol aldığı tiyatro oyunları
(Seçki)

Ceza Kanunu, Hisse-i Şayia, Taş Parçası, Aktör Kin, Yorgaki Dandini, Hamlet, Devlet Kuşu, On İkinci Gece, Matmazel Julie, Aynaroz Kadısı, Hortlaklar, Mürai, Tersine Akan Nehir, Bir Kavuk Devrildi, Venedik Taciri, Fermanlı Deli Hazretleri, Mum Söndü, Bir Ölü Evi, Otello, Kafes Arkasında, Kafatası, Lüküs Hayat, Yarasa, Müfettiş, Saz-Caz, Mırnav, Ayaktakımı Arasında, Tebeşir Dairesi, Ahududu, Küçük Şehir, Oyun İçinde Oyun, Deli Saraylı, Kibarlık Budalası, Sana Rey Veriyorum, Deli Dolu, Suç ve Ceza, Çifte Keramet, Dama Çıkmış Bir Güzel, Gecikenler.

Öğretmen Bedia Muvahhit

• 1921-1923Erenköy Kız Lisesi'nde Fransızca öğretmenliği yaptı

Bedia Muvahhit ve Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki ilk kadın memurlar

Bedia Muvahhit, Osmanlı İmparatorluğu döneminde bir kamu kuruluşunda çalışma hakkını elde eden ilk kadın grubu içindedir.

4 Nisan 1913 yılında İstanbul'da yayımlanmaya başlayan Kadınlar Dünyası ve bu dergininin kurduğu Müdafaa-i Hukuk-u Nisvan Cemiyeti, kadınların çalışmasını talep eden başarılı kampanyalar organize etmişlerdir. Bu kampanyalardan bir tanesi de, kadınların bir kamu kuruluşunda çalışma hakkını elde etmek için yürütülmüştür. Kampanya sonunda, 1913 yılında Telefon İdaresi ilk grup Müslüman kadınını işe almıştı. Bu grupta Bedia Şekip (Muvahhit) ile birlikte Hamiyet Derviş, Bedra Osman, Mediha Enver, Refika Mustafa, Semiha Hikmet ve Nezihe Mustafa da bulunuyorlardı.

Çevirmen Bedia Muvahhit

Fransızca'dan Türkçe'ye çevirdiği ve uyarladığı oyunlar: (Seçki)

• 1924 İstanbul Havası (Romain Coolus)
• 1930 Geçti Borun Pazarı (Robert de Flers)
• 1938-1939 Oğlumuz (André Birabeau), Arılar (Densy Amiel)

• 1981 Atatürk Sanat Armağanı
• 1987 Devlet Sanatçısı
• 1988İstanbul Sinema Günleri, Altın Lâle Ödülü
• 1993İstanbul Büyükşehir Belediyesi , Bedia Muvahhit'in 70. Sanat yılı kutlaması

• Annesi:Refika Hanım
• Babası:Şekip Bey (savcı)
• Oğlu:Şuayip Sina Arbel
• Evlilik:Ahmet Refet Muvahhit (tiyatro sanatçısı), Friedrich Von Statzer / Ferdi Ştatzer (besteci, piyanist)
• Dostları:Kınar Hanım (Sıvacıyan) (tiyatro sanatçısı), Adalet Cimcoz (Galerist) ,Ahmet Hamdi Tanpınar (yazar, eğitimci), Semiha Berksoy (opera sanatçısı)

Bedia Muvahhit Büstü

2005 Şişli Terakki Vakfı, Bedia Muvahhit Büstü (Heykeltraş Neslihan Pala)

Anısına verilen ödüller

1995 yılından itibaren, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Şehir Tiyatroları ve Türk Kadınlar Birliği tarafindan Şehir Tiyatroları bünyesinde ilk önemli rolünü oynayan genç kadın sanatçılara "Bedia Muvahhit Tiyatro Ödülü" verilmektedir.

Senaryo

Ahmet Sami Özbudak, Hayal-i Temsil, 2015.
Senaryo, 2015 yılında İBB Şehir Tiyatroları'nda Yiğit Sertdemir'in yönetmenliğinde sahnelenmiştir.

Belgesel

Bedia Muvahhit, Mimar Sinan Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi, Sinema Televizyon bölümü, İstanbul, 1994

 

Nisvan - Tarihe Adını Yazdıran Kadınlar, Senaryo: Mustafa Karadiş, Yıldız Bakoğlu, Yönetmen: Hüsamettin Ünlüoğlu, 2012.

Anısını yaşatan mekânlar

• 1994 Beyoğlu'ndaki Küçük Sahne binası içindeki sahneye Bedia Muvahhit'in adı verildi.
• 1993 İzmir Belediyesi Bedia Muvahhit'in adını, İzmir'de Pallas Sineması'nın yanındaki sokağa verdi.

Anı pulu

Bedia Muvahhit'in Anısına posta pulu cıkarıldı

• "Bedia Muvahhit Ödülü Kandemir'e", Radikal, 11.5.2010, http://www.radikal.com.tr/Radikal.aspx?aType=RadikalDetayV3&CategoryID=82&ArticleID=996246 (Erişim 29.2.2012).

 

• Serdar Öztürk, "Türk Sinemasına İlk Sansür Tartışmaları ve Yeni Belgeler", Galatasaray İletişim, Haziran 2006, ss.47-76, http://turkoloji.cu.edu.tr/GENEL/serdar_ozturk_sansur_sinema.pdf (Erişim 29.2.2012).

 

• Giovanni Scognamillo, Türk Sinema Tarihi 1896-1986, İstanbul, 2003.

 

• Nebahat Akgün Çomak, "Bedia Muvahhit: Türk Sineması'nda Ateşten Gömlek Filmi ve İlk Türk Kadın Sanatçısı", 100.Yılında Bir Sinema Klasiği, İÜ İletişim Fakültesi Yayını, İstanbul, 1995, s. 60.

 

• Gökhan Akçura, Bedia Muvahhit - Bir Cumhuriyet Sanatçısı, İstanbul, 1993.

 

• Milliyet İlkler Ansiklopedisi, İstanbul, 1985.

 

• Bedia Muvahhit ile röportaj, TRT 2, 1988, http://www.dailymotion.com/video/xakoh4_bedia-muvahhit_creation

Bedia Muvahhit tanıtım sayfasında yararlanılan kaynaklar

Bkz "Hakkında Yazılanlar" bölümü

Bedia Muvahhit tanıtım sayfasındaki görseller için kaynak

• Populer Tarih, Ocak 2001, Sayı 4.
• Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi, İstanbul
• tr.wikipedia.org
Posta pulu

Tarihçi Ali Özuyar, Sinemanın Osmanlıca Serüveni isimli çalışmasında Bedia Muvahhit ve Neyyire Neyir'in Türk sinemasının ilk ilk Müslüman kadın sinema oyuncusu olmadıklarını, 1923 yılında çekilen Ateşten Gömlek filminden bir yıl önce, 1922'de çekilmi yapılmış olan Esrarengiz Şark filminde başrolü Nermin Hanım'ın oynadığını belirtir. (Ali Özuyar, Sinemanın Osmanlıca Serüveni, Ankara, Öteki Yay., 1999, s. 18.)
İstanbul Kadın Müzesi® (İKM) için ilk durağan bir kavram değildir. Müzenin sürekli sergisinde şimdi ilk olarak yer alan her biyografi, kadın tarihindeki yeni araştırmalar sonucunda unutulan/unutturulan, fakat yeniden keşfedilen bir "ilk"e, kıvançla yerini bırakır.
Nermin Hanım konusunda yapılacak araştırmalar, Ali Özuyar'ın verdiği bilgileri desteklediğinde, İstanbul Kadın Müzesi®'nin (İKM) belirtilmiş olan prensibi Bedia Muvahhit için de geçerli olacaktır.