İstanbul Kadın Müzesi

Konu Başlıkları

Galeri

Besteci

"1943'te mucizevi şekilde (Gomidas) Vardapet'in iki not defteri geçti elime. 1913'te 70 türküyü eski notasyonla kayda geçirmişti. Bu çalışmadan öyle etkilendim ki, Paris Konservatuvarı'ndaki öğretmenlerimin bile tüm bilgileri, yetenekleriyle altından kalkamayacağı bir işe giriştim. Doğu'nun ses dünyasını, makamlarını öğrenmek zorunda hissettim kendimi. Üstadın kullandığı şekilde piyanoyu kullanabilmek amacıyla çalıştım. Sonunda, Ermeni ezgilerini işittiğimde içimde bana yaşam gücü veren müthiş bir alev hissediyordum. (...) Eğer bir besteci halkının sesini tüm dünyaya duyurmak istiyorsa halk müziği onun için en önemli okuldur..."
Koharik Gazarosyan, "Gomidas'ın Bilinmeyen Şarkıları", Ecmiyazin Dergisi Nisan-Mayıs, 1946.

"İsmini ilk kez 1954'te, Madrid'te hocam Rodrigo'dan duymuştum. Paris'teki öğrencilik yıllarında Paul Dukas'nın sınıfındaki bir genç kızın ödevlerinden Anadolu'yu dinlediğini söylerdi. İki dünya savaşı arasında neşe saçan Poulenc, Ibert, Auric, Satie'lerin müziği arasında, Doğu'ya özgü derinliği, hüznüyle büsbütün farklı ve başka renkler taşıyan bu kızın Ermeni asıllı bir Türk olduğunu anlatırdı. Ödevlerindeki melodiler öylesine hüzünlüymüş ki Dukas 'ama neden hep ağlıyorsunuz' diye sorarmış. Yıllar geçti, savaş bitti. Paris'in müzik hayatı canlandı. 1960 kışında, sezonun en parlak günlerinde Salle Gaviau'da Fernand Oubradous'un yönettiğini hatırladığım orkestra eşliğinde bir kadın besteci konçertosunu seslendirdi. Bir arkadaşım ses kaydı yapmış. Teybini alıp bize geldi, dinletti. Güçlü bir piyanonun orkestrayla savaştığı Rahmaninov gibi gümbür gümbür bir şey... Bilin bakalım bu kimin eseri, diye sordu... O günlerde Theatro Clamps Elysees'de Segovia'nın seslendireceği 'Fantasia para un Gentilhombre' gitar konsertosunun prömiyeri için Paris'e gelen Joaquin Rodrigo bizdeydi, beraber dinliyorduk. 'Concierto Heroico' piyano konçertosunun bestecisi, dinlediği yüklü piyano ve kaynayan melodilere hayran olmuştu. Bu kim, diye sordu... Koharik Gazarosyan!"
Yüksel Koptagel, "Ölümünün 30. Yılında Koharik Gazarosyan", Orkestra Dergisi Kasım-Aralık 1998, Sayı 297.

Koharik Gazarosyan'ın başlıca eserleri

• 24 Etüd (1967, Editions Choudens, Paris)
• 11 Prelüd (solo piyano için, 1966)
• Ta Mere N'est Plus (Yaylı çalgılar dörtlüsü için, 1961)
• Piyano Konçertosu 1 – 2 (1960 - 1966)
• Yaylı Çalgılar Dörtlüsü (1952)
• Album Bien Tempere (solo piyano için 24 eser, 1952)
• Piyano Sonatı (Besteci eserini ilk kez 25 Ekim 1956'da Paris'te, École Normale de Musique'deki resitalinde, ardından 27 Mayıs 1958'de Viyana Radyosu'nda seslendirdi)
• Aşkı Aramak (piyano eşlikli şan için şarkılar, 1955)
• Noel Şarkıları, Doğumgünü Duaları (1952-1957)
• Noktürn (1951)
• Prelüd ve Fügler (solo piyano için, 1947)
• Üç Ermeni Ezgisi (1940 yılında Paris'te Éditions Durand yayınevinde yayımlandı.)
• Sol El İçin Üç Eser (solo piyano ya da org için, 1940)
• Ayin (Obua ve yaylı çalgılar dörtlüsü için, 1939)
• Gomidas Ezgileri Üzerine Varyasyonlar (flüt ve yaylı çalgılar dörtlüsü için sekiz varyasyon, 1938)
• Romans (piyano, flüt, viyola için nostaljik şarkı, 1936)
• Revere (1936)
Tarihi belirlenemeyen eserleri
• Rast Peşrev
• Piyanolu Beşli
• Obualı Beşli
• Stabat Mater (org eşlikli tenor solo için, Rossini Yarışması'na katıldı.)
• Annenin Öyküsü (Andersen Masalları üzerine bale müziği)
• Berceuse (Yaylı çalgılar dörtlüsü için)
• Suit (Yaylı çalgılar dörtlüsü için)
• Piyano Süiti 1-2

Koharik Gazarosyan'nin bestelerinden örnek dinlemeler

• The flickering lantern / Argaydz jrak, 1937
• Enigma / Areghdzvadz, 1963
• Tradition arménienne: Miserere (Koharik Gazarossian düzenlemesiyle)
• Transfiguration / Vartavar, 1962

Piyanist

"İstanbullu Ermeni piyanist Koharik Gazarossian geçen akşam sezonun ikinci konserini Carnegie Hall'da verdi. (...) Salon doluydu ve dinleyici coşkuyla alkışladı."
"Gazarossian in piano recital", The New York Times, 30.01.1948.

"30 Ocak 1948 tarihli New York Herald Tribune gazetesi, İstanbullu piyanist ve bestekar Matmazel C. Gazarosyan'ın Carnegie Hall'da bir resital verdiğini, Handel-Brahms ve Schumann – Abegg klasik varyasyonlarından sonra Beethoven'ın sonatını, Liszt ve Chopin'in bazı eserlerini, sonunda da kendi kompozisyonundan bazı parçaları çalarak büyük bir muvaffakiyet kazandığını yazmaktadır.
Gazetedeki habere göre, sanatkar, çaldığı bütün parçalarda, büyük bir musiki kültürüne ve sanat kabiliyetine haiz olduğunu göstermiştir. Sahip olduğu geniş ilham kaynağı ve kusursuz teknik sayesinde Matmazel Gazarosyan, musikinin her nev'inde başarı elde etmektedir. Fakat yüksek kabiliyetini asıl Brahms ve Handel'de ispat etmiştir. Chopin'in iki mazurkasına, her konserde dinlenenlerden büsbütün ayrı bir yorum getirmiştir. "Matmazel Gazarosyan, bu konserde kendisine has stili ile tam bir muvaffakiyet kazanmıştır."
"İstanbullu bir genç piyanistin Amerika'da kazandığı muvaffakiyet", Cumhuriyet Gazetesi, 20.02.1948, sayfa 3.

1930'lu yıllardan itibaren Avrupa'da ve Amerika'da önemli konser salonlarında resitaller veren Türkiye'nin ilk kadın yorumcusu sıfatı da olan Koharik Gazarosyan, ilk konserini ortaokul yıllarında İstanbul'da verdi. İlk yurtdışı konseri 1 Aralık 1934 tarihinde Paris'te Pleyel Salonu'ndaki resitaliydi. ABD'de ilk kez 27 Kasım 1948'de New York'ta (şimdiki adı Helen Hayes Theater olan) Times Hall'da, İngiltere'de ilk kez 23 Mart 1950'de Londra'da Wigmore Hall'da sahneye çıktı. 30 Eylül 1958'de Paris Radyosu'ndaki resitalinde kendi eseri Huit Varyasyonları'nı, 27 Mayıs 1958'de Viyana Radyosu'nda ise Sonat'ını çaldı.

Gazeteci ve müzik araştırmacısı Serhan Yedig, bir internet efemera müzayedesinde bulduğu kaynaklara dayanarak, Gazarosyan'ın İstanbul'da 1936, 1952 ve 1955 tarihlerinde resitaller verdiğini tespit etti. Yedig, 1952'de Küçük Sahne'deki ikinci ilanda Gazarosyan'ın "ikinci" konserini vereceği bilgisine dayanarak, sanatçının çocukluk dönemi hariç, olgunluk döneminde İstanbul'da en az dört solo konser vermiş olacağını düşünüyor.

Gazarosyan'nın İstanbul'da yaşayan 80 yaşındaki yeğeni Cemma Anaryaoğlu'nun, matematik profesörü İrini Dimitriyadis'e 2021 yılında verdiği bilgiye göre, Koharik Gazarosyan, Türkiye'ye konser vermek için gelen sanatçılara da eşlik etmiştir.

Eğitimci

Müzik eğitimcisi olarak da etkin olan Koharik Gazarosyan, Herman Miskçiyan, Şahan Arzruni, Ani Acemyan Petrosyan gibi piyanistlerin özel öğretmeni oldu. İlerde orkestra şefi olacak Nvart Aprahamyan da Gazarosyan'nın öğrencileri arasındaydı.

Piyanist, besteci ve müzik etnoloğu Şahan Arzruni'yi, İstanbul Belediye Konservatuvarı'ndan mezuniyetine kadar destekledi ve onun Juilliard Müzik Akademisi'ne girişine yardımcı oldu.

Yazar

Koharik Gazarosyan'ın, Kulis, Jamanak ve Marmara Ermenice yayın organlarında, klasik batı müziği icra eden genç solistleri tanıtan müzik kritikleri yanında, müzik ve seyahat konularında da yazıları vardır.

Bilgiye ulaşılamadı.

• Koharik Gazarosyan, Besteci ve Müzik Yazarları Birliği kuruluşu olan Société des Auteurs, Compositeurs et Éditeurs de Musique, SACEM, Fransa, üyesidir.

• İlkokul (Bilgiye ulaşılamadı.)
• Eseyan Lisesi, İstanbul
• H. Hegyei ile piyano, Edgar Manas ile piyano ve kompozisyon çalıştı (1912-1926).
• Paris Konservatuvarı (1929-1931 arasında Paul Fauchet'nin armoni, 1935-1940 arasında Roger Ducasse'ın kompozisyon sınıfında yer aldı. 2. Dünya Savaşı nedeniyle eğitimine ara vermek zorunda kaldı, Türkiye'ye döndü).
• Edward Weiss ile özel çalışma (1947-1948).

Ekonomik imkanları sınırlı gençlere gönüllü öğretmenlik yaptı.
Yardım konserleri verdi.

• Annesi: Öjeni Nazaryan
• Babası: Kirkor Gazarosyan (eczahane ve ecza deposu sahibi)
• Kardeşleri: Haçatur (eczacı), Sarkis (eczacı), Malvina
• Yeğenleri: Sona Bedrosyan, Cemma Anaryaoğlu
• Dostları: Hayganuş Mark (1885-1966, Osmanlı kadın hareketinin en uzun soluklu kadın dergisi Hay Gin'in (Ermeni Kadını) editörü), Magdi Rufer Eyüboğlu (1924-2007, piyanist), Fahrünnisa Zeid (1901-1991, İslam ve Bizans Sanatını buluşturan ilk kadın ressam), Sabahattin Eyüboğlu (1908-1973, yazar, çevirmen, akademisyen), Cemal Reşit Rey (1904-1985, besteci, piyanist, orkestra yöneticisi), Garbis Muradyan (gazeteci, yazar), Zohrab Buyuk (gazeteci), Agop Ayvaz (1911-2006, tiyatro sanatçısı, yazar, Türkiye'deki ilk Ermenice tiyatro dergisi Kulis'in yayımcısı), Sirvart Karamanuk (1912-2008, besteci, piyanist, müzik eğitimcisi), Yüksel Koptagel (1931, besteci, piyanist), İdil Biret (1941, piyanist)

Koharik Gazarosyan kişisel arşivi

Koharik Gazarosyan'nın özel müzik arşivi, Erivan'daki Çarentz Ulusal Edebiyat ve Sanat Müzesi'nde korunuyor.

2021 - Bestelerini YouTube'da yayınlama projesi

Piyanist, müzik etnoloğu besteci ve eğitimci Şahan Arzruni, kendi icra ettiği Koharik Gazarosyan bestelerinin kayıtlarını YouTube hesabında yayımlamaya başladı.

2005 - Besteleriyle kitap projesi

Mısırlı müzikolog ve piyanist Haig Avakian, Koharik Gazarosyan'ın yayımlanmamış eserlerini 10 ciltte topladı ve bu kaynağı internette ücretsiz, sınırsız erişime açtı.

Haig Avakian'ın hazırladığı kitapların listesi:
Koharik Gazarosyan - Works for violin and piano, Haik Avakian (haz.) Kahire, 2005.
Koharik Gazarossian - Works for String Quartet, Haik Avakian (haz.) Kahire, 2005.
Koharik Gazarossian - Works for Organ, Haik Avakian (haz.) Kahire, 2005.
Koharik Gazarossian - Works for Piano, Haik Avakian (haz.) Kahire, 2005.
Koharik Gazarossian - Works for Cello and Piano, Haik Avakian (haz.) Kahire, 2005.
Koharik Gazarossian - Works for Flute and Piano, Haik Avakian (haz.) Kahire, 2005.
Koharik Gazarossian - Romance, Haik Avakian (haz.) Kahire, 2005.
Koharik Gazarossian - Mass, Haik Avakian (haz.) Kahire, 2005.
Koharik Gazarossian - Eight Variations, Haik Avakian (haz.) Kahire, 2005.
Koharik Gazarossian - Armenian Liturgy, Haik Avakian (haz.) Kahire, 2005.

1997 - Anma konseri

Koharik Gazarosyan'nın ölümünün 30'uncu yıldönümü için Paris'te düzenlenen anma konserinde, Arthur Aharonian (piyano), Şahan Arzruni (piyano), Henri Alecian (çello), Haig Davtian (keman), Anton Matalaev (keman), Rudolf Sulzenbacher (komponist), Chouchig Bulbulian (lirik soprano), bestecinin Yaylı Çalgılar Dörtlüsü, Üç Ermeni Türküsü, Sonat'ının yanı sıra Prelüdler'ini, Süit'ini ve Etüdler'den seçmeleri seslendirdiler.

1997- Anı CD'si

Anı konserinin kayıtlarının CD'si yayımlandı: Koharik Gazarossian, Prodüktör: Sona Bedrossian, Paris, Ref:309KA, 1997)

• Evrim Hikmet Öğüt, "Bir Dostluğun Fotoğraf ve Şarkı Albümü: Besteci Koharig Ğazarosyan ve Yazar Hayganuş Mark", www.5harfliler.com, 07.07.2021.
• Serhan Yedig, "Koharik Gazarosyan yaşadı mı?", Andante Dergisi, Mayıs-Haziran 2021.
• "Hayganush Mark & Koharig Ghazarosian in Post-Genocide Istanbul by Lerna Ekmekcioglu & Melissa Bilal", The Promise Institute for Human Rights, 21.04.2021.
• Şahan Arzruni, "Nazik bir Hanımefendi: Koharik Gazarosyan", Paros Dergisi, Mart 2013.
• Haig Avakian, Piano works of Kahorik Gazarossian, Kahire, AGBU, 2005.
• Haig Avakian, "Koharik Gazarosyan'ın Müziği ve Eserleri", Dzidzernag 2000-2001, sayı 63.
• Haig Avakian "Complete Works of Koharik Gazarossian and Discography", Tchahagir Supplement, No: 19.
• "Koharik Gazarosyan" maddesi, The Norton / Grove of Women Composers, 1994.
• "Koharik Gazarosyan" maddesi, The New Grove Dictionary of Music and Musicians, 1991 edisyonundan itibaren.
• "Koharik Gazarosyan" maddesi, Larousse de la Musique, 1957 edisyonundan itibaren.
• Paul Vianis, "Les Musiciens du Jour / Koharik Gazarossian", Le Guide du Concert, Paris, 24 Şubat 1950.

Koharik Gazarosyan tanıtım sayfasında yararlanılan kaynaklar:

• The New Grove Dictionary of Music and Musicians.
• Haig Avakian, Piano works of Kahorik Gazarossian, Kahire, AGBU, 2005.
• Şahan Arzruni, "Nazik bir Hanımefendi: Koharik Gazarosyan", Paros Dergisi, Mart 2013.
• Sona Bedrosyan, Şahan Arzruni, Yüksel Koptagel, Haig Avakian arşivleri.