İstanbul Kadın Müzesi

Konu Başlıkları

Galeri

Tiyatro

"Hayatımda mesut olduğum ilk gece (...) Sanatın, ruhuma verdiği güzel sarhoşluk içinde idim. Rol aldığım piyeste güzel bir sahne vardır; ağlama sahnesi... Orada taşkın bir saadetle ağladım. Sahiden ağladım... Alkış, alkış, alkış... Perde kapandı; açıldı, bana çiçekler getirdiler. Muharrir Hüseyin Suat Bey, kuliste bekliyormuş; ben çıkarken durdurdu; alnımdan öptü: 'Bizim sahnemize bir sanat fedaisi lazımdı; sen işte o fedaisin.' dedi."
Afife Jale'nin 1926 yılında Refik Ahmet Sevengil'le konuşması, aktaran Prof. Metin And, Türk Tiyatrosu Tarihi, s.153.

Müslüman kadınların sahneye çıkmasının halen geleneksel olarak yasak olmasına rağmen Darülbedayi, Müslüman kadınların sadece kadınlara özel gösterilerde oynayacakları gerekçesi ile 10 Kasım 1918 tarihinde açtığı tiyatro kurslarına Behire, Memduha, Beyza, Refika ve Afife'yi kabul etti.

10 Kasım 1918'de açılan tiyatro kursları ve Tiyatro örneğinde siyaset, toplum ve kadın ilişkileri
Dönemin tarihsel sürecine bakıldığında; I. Dünya Savaşı sonunda Osmanlı İmparatorluğu'nun savaş mağlubu ülkeler arasında olması, İstanbul'un İngiliz, Fransız ve İtalyan devletleri tarafından işgali ile oluşan idari otorite denetiminin azalması gibi faktörler, Darülbedayi yönetiminin, bu zaman dilimini, adeta "tabuları aşma" için bir şans olarak gördüğünü düşündürür.

• 1 Kasım 1918İttihat ve Terakki Partisi kendini lağvetti.
• 2 Kasım 1918İttihat ve Terakki Partisi yöneticileri Enver, Talat ve Cemal Paşa yurtdışına kaçtılar.
• 6 Kasım 1918Boğazlar silahsızlandırıldı.
• 7 Kasım 1918İşgal güçleri gemileri İstanbul'a geldi.
• 10 Kasım 1918Darülbedayi, Müslüman kadınlar için tiyatro kursları açtı.
• 13 Kasım 1918İstanbul İtilaf Devletleri tarafından işgal edildi
• 18 Aralık 1918 Refika suflör, Afife ise "mülazım artistlik" (stajyer oyuncu) kadrosuna alındılar.

Behire, Memduha ve Beyza sahneye çıkamayacaklarını düşündükleri için, daha önce kurstan ayrılmışlardı.

Afife 1920 yılına kadar oyunların provalarına katıldı, fakat sahneye çıkamadı. Refika ise suflör olarak çalışıyordu.

1920 yılında Darülbedayi, Hüseyin Suat'ın Yamalar adlı oyununu Kadıköy'deki Apollon Tiyatrosu'nda sahneledi. Bu oyunda Emel adlı rolü oynayan Eliza Benemenciyan, yurt dışına gittiği için, bu role Afife seçildi. "Jale" takma adıyla 22 Nisan 1920 tarihinde 18 yaşında Apollon Tiyatrosu'nda sahneye çıktı.

Afife Jale'nin sahneye çıktığı gece tiyatroya gelen polis, tiyatro yöneticilerine Müslüman oyuncu oynatmamaları konusunda uyarıda bulundular. Bu uyarıya rağmen Afife Jale bir hafta sonra "Tatlı Sır" oyununda tekrar sahneye çıktı. Aynı tiyatronun oyuncularından Kınar Hanım (Sıvacıyan), polisin tutuklamak istediği Afife Jale'nin kaçmasına, yardım etti. Daha sonra Ahmet Nuri Bey'in yazdığı "Odalık" adlı oyunda da rol alan Afife Jale, polis baskınından gene yakalanmadan kaçabildi. Bu defa polis sadece Darülbedayi yöneticileri Celal Sahir ve Hüseyin Suat'ı tutukladı.

1921'de Dahiliye Nezareti'nin (İçişleri Bakanlığı) 204 sayılı bildirisiyle Müslüman kadınların sahneye çıkmaları kanunen yasaklandı. İstanbul Belediyesi 27 Şubat 1921 günü bu bildiriyi Darülbedayi Yönetim Kurulu'na gönderdi. Afife Jale Darülbedayi kadrosundan çıkarıldı.

Afife Jale, daha sonra değişik isimlerle Burhanettin Tepsi Kumpanyası ve Fikret Şadi'nin Milli Sahne'siyle Anadolu turnesine gitti. Yeni Tiyatro Topluluğu ile Kadıköy'de de tekrar sahneye çıktı.

İstanbul Kız Sanayi Mektebi

(Beş yıllık ilkokul, dört yıllık ortaokul eğitimi vermiş olan İstanbul Kız Sanayi Mektep'lerinin şimdiki adı Selçuk Kız Teknik ve Meslek Lisesi'dir.)

• Annesi: Methiye Hanım
• Babası:Hidayet Bey
• Evlilik: Selahattin Pınar (Besteci, ud sanatçısı)
• Dostları:Hüseyin Suat Bey (yazar), Kınar Hanım (Sıvacıyan) (tiyatro sanatçısı)

2021 Dünya Tiyatro Günü "Kadın Tiyatrocular" anma videosu

İstanbul Kadın Müzesi, 2021 Dünya Tiyatro Günü'nde müzede kadın tiyatrocular sanal gezisi videosu hazırladı. Afife Jale'yi, tarihsel bir çerçeve içinde sundu.

Toplumsal cinsiyet tarihi yürüyüşü

Cins Adımlar, toplumsal cinsiyet odaklı hafıza yürüyüşleri programındaki Kadıköy yürüyüş rotasında Afife Jale'yi de andığı bir program sunuyor.

Müzik ve dans projeleri

Müzik albümü: Afife. Selva Erdener, soprano; Tahir Aydoğdu, kanun; Rengim Gökmen, Tchaikovsky Symphony Orchestra of Moscow Radio, 2000

"Afife Jale Bale Süiti", Beste: Turgay Erdener, 1998
Afife balesinin koreografisini Beyhan Murphy yaptı. Bu eser 1998'de Ankara Opera ve Balesi Modern Dans Topluluğu ve Devlet Opera Balesi Orkestrası'nca, ilk temsili İstanbul'da ve sonra Ankara'da sergilendi. Afife rolünü Meriç Sümen oynamıştır. Daha sonra eser İzmir'de de iki sezon sergilenmiştir.

Ödüller

Yapı Kredi Afife Tiyatro Ödülleri http://www.afife.org/

Mekânlar

Ortaköy Afife Jale Kültür Merkezi, Dereboyu Cad. 4.Kat No:12/A Ortaköy, İstanbul.

Afife Jale Sahnesi, Dereboyu Caddesi Dere Çıkmazı Sokak No:1, Ortaköy, İstanbul.

Belgesel

Yüzyılın aşkları:Afife ve Selahattin, Yönetmen: Can Dündar, 2003.

Film

Kilit. Yönetmen /Senaryo: Ceyda Aslı Kılıçkıran. Oyuncular : Müjde Ar, Füsun Kostak, Necmi Yapıcı, Ayla Algan, Serap Aksoy, Mustafa Alabora, Mahmut Cevher, Tümay Torun, Filiz Coşkuner, Zekeriya Hocalar, Hülya Şen, Serhan Süsler, Özgür Özaslan, 2008.

Afife Jale. Yönetmen: Şahin Kaygun. Oyuncular: Müjde Ar, Serra Yılmaz, Güler Ökten, İsmet Ay, Tarık Tarcan, Macit Koper, Alev Seyer, Gülsen Tuncer, Şahika Tekand. Senaryo: Selim İleri, Nezihe Araz, 1987.

Senaryo

Nezihe Araz, Afife Jale (Tiyatro oyunu) Kültür Bakanlığı, Drama Series 58 (Translated by Nilüfer Mizanoğlu Reddy), Ankara, 1993.

Araz, Nezihe, Afife Jale (Senaryo) Devlet Tiyatrosu Dramaturji Bürosu metni, Ankara, 1987.
(Nezihe Araz, Devlet Tiyatrosu'nda 1987/88 sezonunda oynanan Afife Jale oyunuyla 1988 Avni Dilligil Tiyatro Ödülü'nü kazandı.)

Tiyatro oyunu

Senaryosu Ahmet Sami Özbudak'ın olan Hayal-i Temsil, 2015 yılında İBB Şehir Tiyatroları'nda Yiğit Sertdemir'in yönetmenliğinde sahnelenmiştir.

Senaryosu Nezihe Araz'ın olan Afife, Devlet Tiyatrosu'nda Devlet Tiyatrosu'nda 1987/88 sezonunda oynandı. Rejisör: Kenan Işık. Oyuncular: Alev Buharalı, Ayşenil Şamlıoğlu, Can Öztopçu, Cüneyt Çalışkur, Erdal KÜüçükkörmükçü, İnci Melis Pars, v.d.

• Hayal-i Temsil - Tiyatro elestirisi, maksatsinema.com, 13.02.2016.
• Osman Balcıgil, Nefesi Tutku Olan Kadın - Afife Jale, 2019.

• Koray Kırdı, Afife ve Selâhattin, 2018.

• Haldun Dormen, "Arşivler ve Ucubeler", Aydınlık, 1.5.2011.

• Çiğdem Öztürk, "Müjde Ar Afife Jale'yi Arıyor", Radikal, 9 Ekim 2007.
• Metin And, Türk Tiyatrosu Tarihi, İstanbul, 1970.

Afife Jale tanıtım sayfasında yararlanılan kaynaklar:

• Bkz. Hakkında Yazılanlar maddesi

Afife Jale tanıtım sayfasındaki görseller için kaynaklar:

• Kadın Eserleri Kütüphanesi ve Bilgi Merkezi
• Zehra Toska Arşivi